BORUSZYN WIEŚ W GMINIE POŁAJEWO POWIAT CZARNKOWSKO-TRZCIANECKI |
|||||||||||
Miejscowość związana z rodzinami Koprowskich, Majchrzaków i Naderzów |
|||||||||||
DZIEJE BORUSZYNA
NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Wieś Boruszyn przynależy
administracyjnie do gminy Połajewo i powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego.
Oddalona jest od stolicy gminy o około siedem kilometrów. Natomiast
mieszkańcy, chcący dotrzeć do stolicy swego powiatu muszą pokonać
piętnaście kilometrów. Na terenie wsi oraz w jej najbliższej okolicy
natrafiono na pozostałości po przedhistorycznych mieszkańcach Boruszyna.
Odnaleziono między innymi szczątki naczyń wykonanych z brązu oraz
sprzączkę żelazną. Szczególnie cenne znalezisko dla archeologów stanowią
urny, w których najprawdopodobniej składano spalone wcześniej ciała
zmarłych. Boruszyn w zachowanej dokumentacji źródłowej występował pod
wieloma nazwami, odbiegającymi znacznie od dzisiejszego jej brzmienia.
Wieś często spotykamy pod nazwami: Borusino, Boruschino, Boruchowo,
Boruszczino oraz Boruszyno. Najstarsze średniowieczne wzmianki o
Boruszynie i jego właścicielach.
Najstarsza informacja dotycząca
Boruszyna datowana jest na koniec pierwszego dziesięciolecia piętnastego
wieku. Dowiadujemy się z niej, iż posiadała już kościół oraz plebana o
imieniu Dobiesław. Następny znany nam z imienia pleban z parafii
boruszyńskiej pełnił swój urząd w 1444 roku. Był nim duchowny posługujący
się imieniem Mikołaj.
Informacja z końca pierwszego
dziesięciolecia piętnastego wieku o istniejącej już parafii oraz plebanie
pozwala przepuszczać, iż wieś założono najprawdopodobniej jeszcze w
czternastym wieku. Oczywiście, przy obecnym stanie badań nie potrafimy
definitywnie stwierdzić, kiedy wspomniany akt lokacji Boruszyna mógł mieć
miejsce. O tym, że była to wieś lokowana świadczy zachowany do naszych
czasów dokument z pierwszej połowy piętnastego wieku, z którego wynika, że
w 1424 roku sołtysem był tutaj człowiek o imieniu Andrzej. Niestety, nie
posiadamy innych informacji o nim oraz pozostałych, średniowiecznych
sołtysach Boruszyna. Wieś w XV w. stanowiła własność szlachecką. W 1411
roku prawdopodobnie należała do przedstawicieli rodziny Obrzyckich z
Połajewa. W drugiej połowie trzeciego dziesięciolecia XV w. właścicielem
Boruszyna był człowiek, którego imię zapisane w źródłach brzmiało Błażej.
Wspomniany Błażej z Boruszyna w 1426 roku, według zachowanego zapisu
źródłowego, powinien otrzymać dwadzieścia sześć grzywien od (kogoś) z
Gorzewa. Nie udało się odczytać imienia osoby, która zobowiązana została
do zapłacenia wymienionej sumy na rzecz posiadacza dóbr boruszyńskich. Na
podstawie przeprowadzonych analiz można jednak przepuszczać, iż osobą tą
była prawdopodobnie jakaś kobieta, wywodząca się lub posiadająca wówczas
Gorzewo. Niespełna dziesięć lat później, w 1435 roku źródła wymieniają
Jaśka z synami - Sędziwojem, Janem i Mikołajem z Boruszyna. Możliwe, iż
byli oni następnymi posiadaczami dóbr boruszyńskich. Zachowane źródło nie
informuje, czy byli oni właścicielami wsi. Jeśli przyjmiemy że tak, to
dokument nie wyjaśnia ówczesnego stosunku własności pomiędzy
współwłaścicielami. Nie wiemy, czy ojciec wraz z trzema synami zarządzał
wsią jako niepodzielną całością. Inny możliwy sposób posiadania dóbr
boruszyńskich mógł mieć miejsce w przypadku podziału wsi na cztery części.
Problem ten wymaga przeprowadzenia dalszych, wnikliwych badań.
Niepodważalnym pozostaje fakt, że przed 1445 rokiem był Piotr z Obrzycka.
Ówczesny posiadacz postanowił sprzedać w połowie piątego dziesięciolecia
XV. w swoje dobra na terenie Boruszyna z zachowaniem prawa odkupu
Gotardowi z Pomorzan. Zawarta transakcja opiewała na kwotę dwustu
osiemnastu grzywien. Nowy posiadacz prawdopodobnie nie zdążył nacieszyć
się zakupionymi dobrami, gdyż dwa lata później już nie żył. W 1447 roku
wieś należy do Stanisława, syna zmarłego Gotarda. Obok wspomnianego
Stanisława zachowana dokumentacja do właścicieli Boruszyna zalicza jeszcze
jego matkę, Katarzynę. W końcowym okresie piątego dziesięciolecia XV w.
Jan Czarnkowski, podkomorzy poznański, za zgodą sądu ziemskiego wszedł w
posiadanie wsi: Boruszyn, Połajewo, Sierakówko oraz Tarnowiec. W
uzasadnieniu wyroku sąd ziemski stwierdził, iż nikt nie zgłosił prawa
bliższości do tych dóbr, więc należy je przyznać wspomnianemu Janowi
Czarnkowskiemu. Na tej podstawie można wnioskować o istnieniu pewnego
stopnia pokrewieństwa pomiędzy przedstawicielem Czarnkowskich a poprzednim
właścicielem dóbr boruszyńskich. WIEŚ OD POŁOWY XV DO XVIII WIEKU Właśnie od końca piątego
dziesięciolecia XV wieku zachowane źródła wśród właścicieli Boruszyna
wymieniają przedstawicieli rodziny Czarnkowskich z Czarnkowa. Pojawiają
się oni w XV oraz XVI wiecznych dokumentach jeszcze wielokrotnie.
Czarnkowskich w roli posiadaczy dóbr boruszyńskich spotykamy w
dokumentacji pod 1466, 1469, 1476, 1486, 1496, 1498 oraz 1507 rokiem.
Wzmianki z 1469 i 1498 roku dotyczyły sprawy wymiary kar za nie uiszczanie
podatku. Kara za tego typu wykroczenie podatkowe ustalona została na kwotę
czternastu grzywien. W 1507 roku miał miejsce podział dAbr czarnkowskich
pomiędzy dwóch braci, Macieja i Sędziwoja. Pierwszy z nich, Maciej
otrzymał między innymi część Boruszyna. Wieś w roku następnym odprowadziła
wiardunki wojenne od powierzchni dziesięciu łanów oraz dwóch karczem.
Boruszyn w 1510 roku należał do dekanatu Oborniki. W połowie lat
pięćdziesiątych XVI wieku ówczesny właściciel wsi, kasztelan poznański
Piotr Czarnkowski wydał dokument, w którym zgadzał się na włączenie nowo
założonej wsi Krosinko do parafii boruszyńskiej w zamian za obniżenie
mesznego. Ostatecznie postanowienie to nie weszło w życie. Gdyż Krosinko
przynależało w okresie późniejszym do parafii Połajewo.
Wspomniany już Piotr
Czarnkowski był synem Macieja, który w 1507 roku otrzymał na skutek
podziału część rodzinnego majątku. W podobnym udziale dóbr rodzinnych
przyszło uczestniczyć także Piotrowi. Otrzymał w 1557 między innymi, tak
jak ojciec, część wsi Boruszyn. Cztery lata później Piotr Czarnkowski
pozwany został przez kmieci ze wsi Ludomy, ponieważ przez podniesienie
grobli przy stawie Spyrek między Boruszynem, a Sierakówkiem spowodował
zalanie ich gruntów. Niestety nie znamy rozstrzygnięcia tego
sporu.
W 1566 roku wytyczono granicę
pomiędzy Boruszynem, a Ludomami. Miała ona biec od narożnika Boruszyna,
Ludom i Sierakówka do narożnika przy Księżej Górze, położonego w pobliżu
drogi z Ludom do Podlesia. Parafia boruszyńska w 1580 roku składała się z
trzech wsi. Należały do niej: oczywiście poza Boruszynem, wsie Ciążyń oraz
Tarnowiec. W tym samym roku właściciel wsi odprowadził pobór od gruntów o
powierzchni czterech i pół łanu, pięciu zagrodników, dwóch karczmarzy
posiadających po ćwierć łanu ziemi, sześćdziesięciu owiec, pastucha oraz
dwóch rzemieślników.
Istniejący w końcowym okresie
trzeciego dziesięciolecia kościół parafialny w Boruszynie występował pod
wezwaniem Świętego Andrzeja. Wieś prawdopodobnie w okresie pomiędzy 1762,
a 1772 rokiem należała do niejakiego Maurycego Ścibora Mościckiego, który
posiadał także Tarnowiec. Żoną ówczesnego właściciela była kobieta,
odnotowana w osiemnastowiecznych źródłach pod nazwiskiem Anna Krall.
Natomiast od 1779 roku posiadaczem Boruszyna oraz Tarnowca jest Józef
Krall, osoba najprawdopodobniej spokrewniona z żoną poprzedniego
właściciela. DZIEWIĘTNASTOWIECZNY BORUSZYN Miejscowość w XIX wieku, czyli
w okresie zaborów, przynależała administracyjnie do powiatu obornickiego,
podzielonego na pięć gmin. Boruszyn należał do gminy posiadającą swoją
siedzibę w Połajewie. W tym okresie stanowiła własność rządu pruskiego.
Według danych statystycznych datowanych na koniec czwartego lub początek
piątego dziesięciolecia XIX wieku, Boruszyn zaliczany był do grupy wsi
dużych. Na terenie miejscowości mieszkało wówczas ponad sześćset
osiemdziesiąt pięć osób. Ludzie ci zajmowali niemal siedemdziesiąt
domostw. W 1822 roku zbudowano obecny, murowany kościół. Obiekt
dwadzieścia osiem lat później został jeszcze rozbudowany.
Jednokondygnacyjną świątynię wykonano w późno-klasycystycznym stylu.
Ołtarz główny z rzeźbami świętych pochodzi z tego samego okresu, co
kościół. Natomiast dwa ołtarze boczne powstały nieco później,
prawdopodobnie około 1850 roku. Dwukondygnacyjną murowaną dzwonnicę na
rzucie kwadratu zbudowano pomiędzy 1850 a 1860 rokiem.
Według danych statystycznych
pochodzących z ostatniego dwudziestolecia dziewiętnastego wieku Boruszyn
posiadał ponad sto trzydzieści domostw, w których mieszkało ponad tysiąc
trzydzieści osób. Wśród mieszkańców zdecydowaną większość stanowiła
ludność wyznania rzymsko-katolickiego (niemal osiemset osiemdziesiąt
osób). Resztę ludności żyjącej na terenie Boruszyna stanowili ewangelicy
oraz Żydzi (dwadzieścia pięć osób). Wspomnianych ewangelików mieszkało w
Boruszynie stu trzydziestu dwóch. Na mapach powiatu obornickiego z drugiej
połowy wieku XIX obok właściwego Boruszyna pojawia się niedaleko jeszcze
inna wieś o takiej nazwie. Nic o istnieniu drugiego Boruszyna nie
wspominają dane statystyczne z końca czwartego lub początku piątego
dziesięciolecia XIX wieku. Informacje o drugim Boruszynie możemy natomiast
odnaleźć w sprawozdaniu statystycznym pochodzącym z ostatniego
dwudziestolecia tego samego wieku. Dowiadujemy się mianowicie, że drugi
Boruszyn posiadał wówczas siedem domostw, w których mieszkało
sześćdziesiąt osób, głównie wyznania rzymsko-katolickiego.
Powyższy tekst pochodzi z Gazety powiatowej
Ziemia Obornicka nr 162 autor Piotr
LeśniewskiKOPROWSCY W BORUSZYNIE Jadąc od Połajewa prosto przez skrzyżowanie
przy kościele po kilkuset metrach, od brukowanej drogi odchodzi mała
uliczka w lewo, zaraz na rogu po lewej stronie szczytem do
głównej ulicy
stoi do dzisiaj niewielki
domek.
Właścicielami tej posesji byli kiedyś Koprowscy.
Ściślej mówiąc Franciszek Koprowski, który mieszkał tutaj wraz z całą
rodziną i prowadził niewielkie gospodarstwo rolne. Franciszek był synem
Jana i Konstancji Koprowskich też z Boruszyna o których wiadomo tylko że
Jan urodził 12 czerwca 1775 i do ślubu mieszkał w Krosinie, a Konstancja
urodziła się zapewne w Boruszynie ok. 1788, bo ślub brali w 1808 r. w Boruszynie i zapewne tam
też zamieszkali. Konstancja z domu nazywała się Kołodziejanka ale występuje
też z nazwiskiem Maciejak co nie dziwi bo w tamtych czasach często
opisywano ludzi na podstawie np. zawodu ojca a gdzie indziej tę sama osobę
opisywano na podstawie imienia np. ojca. Z dokumentów wynika że mieli oni
jeszcze poza Franciszkiem, innego syna Andrzeja ur.
1810 który brał ślub w Boruszynie w 1836 roku z Jadwigą Szudarek i który
nie żył zbyt długo bo jego żona już w 1840 roku była wdową i ponownie
wyszła za mąż za Michała Janaska. Małżonkowie Jan i Konstancja mieli też
córkę Rozalię ur. 1817 która w roku 1839 w Boruszynie wyszła za mąż za
Jana Trafasa. Jak wynika z zapisków w księgach parafialnych nasz przodek
Franciszek Koprowski syn Jana i Konstancji był chałupnikiem. Być
chałupnikiem oznaczało wtedy posiadacza niewielkiego gospodarstwa rolnego,
którego areał nie przekraczał pięciu
mórg czyli 1,25 hektara.
Niekiedy takie osoby nazywano też zagrodnikami ponieważ całe ich
gospodarstwo znajdowało się przy zagrodzie (czytaj posesji) i zazwyczaj
nie przekraczało pięciu mórg. Franciszek
urodził się jak wynika z metryki 4 października 1814 roku w Boruszynie. Pierwszą żoną
była Apolonia
Kucharz ur. w 1825 a ślub brali w 1848 roku w Boruszynie.
Prawdopodobnie z
tego małżeństwa było tylko jedno dziecko imieniem Jan urodzony w
1852 roku, jednak już w 1857 owo dziecko zmarło. Innych dzieci
nie było lub ich nie znamy. Małżeństwo to trwało dość krótko więc
mogło dojść do śmierci Apolonii w skutek powikłań po połogu, tego
jednak nie wiadomo, pewne jest tylko że zmarła trzy miesiące po
urodzeniu syna. We wpisie metrykalnym
z tego ślubu podano zapewne błędnie wiek Franciszka
z którego wynika że urodził się 1818 roku. Podobny błąd
jest też w metryce z drugiego ślubu z Julianną tyle że
tutaj podano wiek pana młodego 30 lat , a to wskazywałoby że
urodził się w 1823 roku. Drugą żoną Franciszka była Julianna Krzyśko z
Krosina, córka Jakuba i Reginy a ślub mieli w Połajewie w 1853 roku.
Julianna urodziła
się w 1830 roku. Mieli nieliczne potomstwo jak na tamte czasy.
Najstarszy syn Józef urodził się w 1854 roku. Dalsze dzieci to Jakub
urodzony w 1858 roku, córka Magdalena urodzona w maju 1864 roku.
Najmłodszy był Adalbert urodzony 21.04.1866 roku. Adalbert przez
rodaków był nazywany Wojciechem gdyż takie imię nadali mu rodzice,
jednak wówczas zarówno administracja niemieckiego zaborcy jak i
kościelna w metrykach wpisywała Adalbert czyli łaciński
odpowiednik Wojciecha
i takie imię
figuruje w jego
metryce. W dalszej okolicy Boruszyna w takich miejscowościach jak Ninino, Ludomy, Ryczywół, Huta w XIX i XX wieku,
mieszkały jeszcze inne rodziny i osoby z nazwiskiem
Koprowski, a w niektórych przypadkach zamieszkują tam nawet do dzisiaj. Jednak brak dokładniejszych danych
nie pozwala na znalezienie powiązań ze znanymi już krewnymi. Istnieje
jednak duże prawdopodobieństwo że są to osoby spokrewnione z naszymi
przodkami, bo przecież nazwisko Koprowscy nie występowałoby na tak małym obszarze tak
licznie bez
powiązań rodzinnych.
Ostatnim mężczyzną w Boruszynie z tym nazwiskiem zapewne był Antoni
Koprowski który zmarł w 1954 roku. Jego córka Elżbieta wprawdzie
mieszkała nadal na gospodarstwie ale już z nazwiskiem Naderza
gdyż wzieła sobie za męża Józefa Naderzę. Z kobiet były to zapewne dwie
siostry Marianna i Salomea które zmarły prawie jednocześnie w 1971
roku. W obecnych czasach Koprowscy w Boruszynie obecni są już tylko na
nagrobkach i już coraz rzadziej w pamięci starszych mieszkańców.
Jednak z Koprowskimi przez małżeństwa związane były też inne znane w
Boruszynie nazwiska takie jak: Naderza, Krzyśko, Pawlęty, Kurpioch,
Szrama, Majchrzak, Krawczak z których niektóre nazwiska w Boruszynie
występują do dzisiaj. Obecnie w Boruszynie naturalnym
spadkobiercą po Koprowskich jest rodzina Leszczyńskich
która mieszka w domu po Antonim Koprowskim oraz jego córce i
następczyni Elżbiecie Naderzy. | |||||||||||
Wjazd do Boruszyna |
|||||||||||
Boruszyn. Plac przed kościołem z pomnikiem o charakterze religijnym |
|||||||||||
Boruszyn. Widok na wzgórze kościelne |
|||||||||||
Boruszyn. Kościół |
|||||||||||
Boruszyn. Wnętrze kościoła |
|||||||||||
Boruszyn. Grota NMP i widok na plebanie |
|||||||||||
Boruszyn. Stary cmentarz przy kościele |
|||||||||||
Boruszyn. Nowy cmentarz |
|||||||||||
Boruszyn. Szkoła |
|||||||||||
Boruszyn. Jedna z ulic wsi przy której mieszkali Koprowscy |
|||||||||||
Boruszyn. Dom Antoniego Koprowskiego |
|||||||||||
Boruszyn. miejsce gdzie był dom rodzinny Koprowskich |
|||||||||||
Uwaga: Wszelkie sugestie i uwagi dotyczące historii Boruszyna lub umieszczonych tu fotografii proszę kierować na Kontakt z administratorem Jan Koprowski |
|||||||||||
|