BORUSZYN WIEŚ W GMINIE POŁAJEWO POWIAT CZARNKOWSKO-TRZCIANECKI
Miejscowość związana z rodzinami Koprowskich, Majchrzaków i Naderzów
DZIEJE BORUSZYNA NA PRZESTRZENI WIEKÓW
Wieś Boruszyn przynależy administracyjnie do gminy Połajewo i powiatu czarnkowsko-trzcianeckiego. Oddalona jest od stolicy gminy o około siedem kilometrów. Natomiast mieszkańcy, chcący dotrzeć do stolicy swego powiatu muszą pokonać piętnaście kilometrów. Na terenie wsi oraz w jej najbliższej okolicy natrafiono na pozostałości po przedhistorycznych mieszkańcach Boruszyna. Odnaleziono między innymi szczątki naczyń wykonanych z brązu oraz sprzączkę żelazną. Szczególnie cenne znalezisko dla archeologów stanowią urny, w których najprawdopodobniej składano spalone wcześniej ciała zmarłych. Boruszyn w zachowanej dokumentacji źródłowej występował pod wieloma nazwami, odbiegającymi znacznie od dzisiejszego jej brzmienia. Wieś często spotykamy pod nazwami: Borusino, Boruschino, Boruchowo, Boruszczino oraz Boruszyno. Najstarsze średniowieczne wzmianki o Boruszynie i jego właścicielach.
Najstarsza informacja dotycząca Boruszyna datowana jest na koniec pierwszego dziesięciolecia piętnastego wieku. Dowiadujemy się z niej, iż posiadała już kościół oraz plebana o imieniu Dobiesław. Następny znany nam z imienia pleban z parafii boruszyńskiej pełnił swój urząd w 1444 roku. Był nim duchowny posługujący się imieniem Mikołaj.
Informacja z końca pierwszego dziesięciolecia piętnastego wieku o istniejącej już parafii oraz plebanie pozwala przepuszczać, iż wieś założono najprawdopodobniej jeszcze w czternastym wieku. Oczywiście, przy obecnym stanie badań nie potrafimy definitywnie stwierdzić, kiedy wspomniany akt lokacji Boruszyna mógł mieć miejsce. O tym, że była to wieś lokowana świadczy zachowany do naszych czasów dokument z pierwszej połowy piętnastego wieku, z którego wynika, że w 1424 roku sołtysem był tutaj człowiek o imieniu Andrzej. Niestety, nie posiadamy innych informacji o nim oraz pozostałych, średniowiecznych sołtysach Boruszyna. Wieś w XV w. stanowiła własność szlachecką. W 1411 roku prawdopodobnie należała do przedstawicieli rodziny Obrzyckich z Połajewa. W drugiej połowie trzeciego dziesięciolecia XV w. właścicielem Boruszyna był człowiek, którego imię zapisane w źródłach brzmiało Błażej. Wspomniany Błażej z Boruszyna w 1426 roku, według zachowanego zapisu źródłowego, powinien otrzymać dwadzieścia sześć grzywien od (kogoś) z Gorzewa. Nie udało się odczytać imienia osoby, która zobowiązana została do zapłacenia wymienionej sumy na rzecz posiadacza dóbr boruszyńskich. Na podstawie przeprowadzonych analiz można jednak przepuszczać, iż osobą tą była prawdopodobnie jakaś kobieta, wywodząca się lub posiadająca wówczas Gorzewo. Niespełna dziesięć lat później, w 1435 roku źródła wymieniają Jaśka z synami - Sędziwojem, Janem i Mikołajem z Boruszyna. Możliwe, iż byli oni następnymi posiadaczami dóbr boruszyńskich. Zachowane źródło nie informuje, czy byli oni właścicielami wsi. Jeśli przyjmiemy że tak, to dokument nie wyjaśnia ówczesnego stosunku własności pomiędzy współwłaścicielami. Nie wiemy, czy ojciec wraz z trzema synami zarządzał wsią jako niepodzielną całością. Inny możliwy sposób posiadania dóbr boruszyńskich mógł mieć miejsce w przypadku podziału wsi na cztery części. Problem ten wymaga przeprowadzenia dalszych, wnikliwych badań. Niepodważalnym pozostaje fakt, że przed 1445 rokiem był Piotr z Obrzycka. Ówczesny posiadacz postanowił sprzedać w połowie piątego dziesięciolecia XV. w swoje dobra na terenie Boruszyna z zachowaniem prawa odkupu Gotardowi z Pomorzan. Zawarta transakcja opiewała na kwotę dwustu osiemnastu grzywien. Nowy posiadacz prawdopodobnie nie zdążył nacieszyć się zakupionymi dobrami, gdyż dwa lata później już nie żył. W 1447 roku wieś należy do Stanisława, syna zmarłego Gotarda. Obok wspomnianego Stanisława zachowana dokumentacja do właścicieli Boruszyna zalicza jeszcze jego matkę, Katarzynę. W końcowym okresie piątego dziesięciolecia XV w. Jan Czarnkowski, podkomorzy poznański, za zgodą sądu ziemskiego wszedł w posiadanie wsi: Boruszyn, Połajewo, Sierakówko oraz Tarnowiec. W uzasadnieniu wyroku sąd ziemski stwierdził, iż nikt nie zgłosił prawa bliższości do tych dóbr, więc należy je przyznać wspomnianemu Janowi Czarnkowskiemu. Na tej podstawie można wnioskować o istnieniu pewnego stopnia pokrewieństwa pomiędzy przedstawicielem Czarnkowskich a poprzednim właścicielem dóbr boruszyńskich.

WIEŚ OD POŁOWY XV DO XVIII WIEKU
Właśnie od końca piątego dziesięciolecia XV wieku zachowane źródła wśród właścicieli Boruszyna wymieniają przedstawicieli rodziny Czarnkowskich z Czarnkowa. Pojawiają się oni w XV oraz XVI wiecznych dokumentach jeszcze wielokrotnie. Czarnkowskich w roli posiadaczy dóbr boruszyńskich spotykamy w dokumentacji pod 1466, 1469, 1476, 1486, 1496, 1498 oraz 1507 rokiem. Wzmianki z 1469 i 1498 roku dotyczyły sprawy wymiary kar za nie uiszczanie podatku. Kara za tego typu wykroczenie podatkowe ustalona została na kwotę czternastu grzywien. W 1507 roku miał miejsce podział dAbr czarnkowskich pomiędzy dwóch braci, Macieja i Sędziwoja. Pierwszy z nich, Maciej otrzymał między innymi część Boruszyna. Wieś w roku następnym odprowadziła wiardunki wojenne od powierzchni dziesięciu łanów oraz dwóch karczem. Boruszyn w 1510 roku należał do dekanatu Oborniki. W połowie lat pięćdziesiątych XVI wieku ówczesny właściciel wsi, kasztelan poznański Piotr Czarnkowski wydał dokument, w którym zgadzał się na włączenie nowo założonej wsi Krosinko do parafii boruszyńskiej w zamian za obniżenie mesznego. Ostatecznie postanowienie to nie weszło w życie. Gdyż Krosinko przynależało w okresie późniejszym do parafii Połajewo.
Wspomniany już Piotr Czarnkowski był synem Macieja, który w 1507 roku otrzymał na skutek podziału część rodzinnego majątku. W podobnym udziale dóbr rodzinnych przyszło uczestniczyć także Piotrowi. Otrzymał w 1557 między innymi, tak jak ojciec, część wsi Boruszyn. Cztery lata później Piotr Czarnkowski pozwany został przez kmieci ze wsi Ludomy, ponieważ przez podniesienie grobli przy stawie Spyrek między Boruszynem, a Sierakówkiem spowodował zalanie ich gruntów. Niestety nie znamy rozstrzygnięcia tego sporu.
W 1566 roku wytyczono granicę pomiędzy Boruszynem, a Ludomami. Miała ona biec od narożnika Boruszyna, Ludom i Sierakówka do narożnika przy Księżej Górze, położonego w pobliżu drogi z Ludom do Podlesia. Parafia boruszyńska w 1580 roku składała się z trzech wsi. Należały do niej: oczywiście poza Boruszynem, wsie Ciążyń oraz Tarnowiec. W tym samym roku właściciel wsi odprowadził pobór od gruntów o powierzchni czterech i pół łanu, pięciu zagrodników, dwóch karczmarzy posiadających po ćwierć łanu ziemi, sześćdziesięciu owiec, pastucha oraz dwóch rzemieślników.
Istniejący w końcowym okresie trzeciego dziesięciolecia kościół parafialny w Boruszynie występował pod wezwaniem Świętego Andrzeja. Wieś prawdopodobnie w okresie pomiędzy 1762, a 1772 rokiem należała do niejakiego Maurycego Ścibora Mościckiego, który posiadał także Tarnowiec. Żoną ówczesnego właściciela była kobieta, odnotowana w osiemnastowiecznych źródłach pod nazwiskiem Anna Krall. Natomiast od 1779 roku posiadaczem Boruszyna oraz Tarnowca jest Józef Krall, osoba najprawdopodobniej spokrewniona z żoną poprzedniego właściciela.

DZIEWIĘTNASTOWIECZNY BORUSZYN
Miejscowość w XIX wieku, czyli w okresie zaborów, przynależała administracyjnie do powiatu obornickiego, podzielonego na pięć gmin. Boruszyn należał do gminy posiadającą swoją siedzibę w Połajewie. W tym okresie stanowiła własność rządu pruskiego. Według danych statystycznych datowanych na koniec czwartego lub początek piątego dziesięciolecia XIX wieku, Boruszyn zaliczany był do grupy wsi dużych. Na terenie miejscowości mieszkało wówczas ponad sześćset osiemdziesiąt pięć osób. Ludzie ci zajmowali niemal siedemdziesiąt domostw. W 1822 roku zbudowano obecny, murowany kościół. Obiekt dwadzieścia osiem lat później został jeszcze rozbudowany. Jednokondygnacyjną świątynię wykonano w późno-klasycystycznym stylu. Ołtarz główny z rzeźbami świętych pochodzi z tego samego okresu, co kościół. Natomiast dwa ołtarze boczne powstały nieco później, prawdopodobnie około 1850 roku. Dwukondygnacyjną murowaną dzwonnicę na rzucie kwadratu zbudowano pomiędzy 1850 a 1860 rokiem.
Według danych statystycznych pochodzących z ostatniego dwudziestolecia dziewiętnastego wieku Boruszyn posiadał ponad sto trzydzieści domostw, w których mieszkało ponad tysiąc trzydzieści osób. Wśród mieszkańców zdecydowaną większość stanowiła ludność wyznania rzymsko-katolickiego (niemal osiemset osiemdziesiąt osób). Resztę ludności żyjącej na terenie Boruszyna stanowili ewangelicy oraz Żydzi (dwadzieścia pięć osób). Wspomnianych ewangelików mieszkało w Boruszynie stu trzydziestu dwóch. Na mapach powiatu obornickiego z drugiej połowy wieku XIX obok właściwego Boruszyna pojawia się niedaleko jeszcze inna wieś o takiej nazwie. Nic o istnieniu drugiego Boruszyna nie wspominają dane statystyczne z końca czwartego lub początku piątego dziesięciolecia XIX wieku. Informacje o drugim Boruszynie możemy natomiast odnaleźć w sprawozdaniu statystycznym pochodzącym z ostatniego dwudziestolecia tego samego wieku. Dowiadujemy się mianowicie, że drugi Boruszyn posiadał wówczas siedem domostw, w których mieszkało sześćdziesiąt osób, głównie wyznania rzymsko-katolickiego.
Powyższy tekst pochodzi z Gazety powiatowej Ziemia Obornicka nr 162   autor Piotr Leśniewski

KOPROWSCY W BORUSZYNIE

Jadąc od Połajewa prosto przez skrzyżowanie przy kościele po kilkuset metrach, od brukowanej drogi odchodzi mała uliczka w lewo, zaraz na rogu po lewej stronie szczytem do głównej   ulicy   stoi  do dzisiaj niewielki  domek.   Właścicielami  tej posesji byli kiedyś Koprowscy. Ściślej mówiąc Franciszek Koprowski, który mieszkał tutaj wraz z całą rodziną i prowadził niewielkie gospodarstwo rolne. Franciszek był synem Jana i Konstancji Koprowskich też z Boruszyna o których wiadomo tylko że Jan urodził 12 czerwca 1775 i do ślubu mieszkał w Krosinie, a Konstancja urodziła się zapewne w Boruszynie ok. 1788, bo ślub brali w 1808 r. w Boruszynie i zapewne tam też zamieszkali. Konstancja z domu nazywała się Kołodziejanka ale występuje też z nazwiskiem Maciejak co nie dziwi bo w tamtych czasach często opisywano ludzi na podstawie np. zawodu ojca a gdzie indziej tę sama osobę opisywano na podstawie imienia np. ojca. Z dokumentów wynika że mieli oni jeszcze poza Franciszkiem,  innego syna Andrzeja ur. 1810 który brał ślub w Boruszynie w 1836 roku z Jadwigą Szudarek i który nie żył zbyt długo bo jego żona już w 1840 roku była wdową i ponownie wyszła za mąż za Michała Janaska. Małżonkowie Jan i Konstancja mieli też córkę Rozalię ur. 1817 która w roku 1839 w Boruszynie wyszła za mąż za Jana Trafasa. Jak wynika z zapisków w księgach parafialnych nasz przodek Franciszek Koprowski syn Jana i Konstancji był chałupnikiem. Być chałupnikiem oznaczało wtedy posiadacza niewielkiego gospodarstwa rolnego, którego areał nie przekraczał  pięciu  mórg czyli 1,25 hektara. Niekiedy takie osoby nazywano też zagrodnikami ponieważ całe ich gospodarstwo znajdowało się przy zagrodzie (czytaj posesji) i zazwyczaj nie przekraczało pięciu mórg. Franciszek  urodził  się jak wynika z metryki 4 października 1814  roku  w Boruszynie. Pierwszą  żoną  była  Apolonia Kucharz ur. w 1825 a ślub brali w 1848 roku w Boruszynie. Prawdopodobnie z tego małżeństwa   było tylko jedno dziecko imieniem Jan urodzony w 1852 roku, jednak już w 1857 owo dziecko zmarło.  Innych dzieci nie było lub ich nie znamy. Małżeństwo to  trwało dość krótko więc mogło dojść do śmierci Apolonii w skutek powikłań po  połogu, tego jednak nie wiadomo, pewne jest tylko że zmarła trzy miesiące po urodzeniu syna.  We wpisie metrykalnym z tego ślubu podano zapewne błędnie wiek  Franciszka z którego wynika że urodził się 1818 roku.  Podobny błąd  jest też w metryce z drugiego ślubu  z Julianną tyle że  tutaj podano wiek pana  młodego 30 lat , a to wskazywałoby że urodził się w 1823 roku.

Drugą żoną Franciszka była Julianna Krzyśko z Krosina, córka Jakuba i Reginy a ślub mieli w Połajewie w 1853 roku. Julianna  urodziła się w 1830 roku. Mieli nieliczne potomstwo jak na tamte czasy. Najstarszy syn Józef urodził się w 1854 roku. Dalsze dzieci to Jakub urodzony w 1858 roku, córka Magdalena urodzona w maju 1864 roku. Najmłodszy był Adalbert urodzony 21.04.1866 roku. Adalbert przez rodaków był nazywany Wojciechem gdyż takie imię nadali mu rodzice, jednak wówczas zarówno administracja niemieckiego zaborcy jak i kościelna w metrykach wpisywała Adalbert  czyli łaciński  odpowiednik Wojciecha    i  takie  imię  figuruje  w  jego metryce.
Był   jeszcze jeden syn z imieniem Franciszek odziedziczonym po ojcu, urodzony w 1869 roku, to dziecko jednak zmarło w wieku trzech lat. Franciszek zmarł w Boruszynie 18 września 1879 roku.  Gospodarstwo Franciszka Było zbyt małe, aby je dzielić między rodzeństwo, więc w całości przejął je najstarszy syn Józef. Ożenił się on z Rozalią Naderzą, która pochodziła z wielopokoleniowej  rodziny  z  Boruszyna.   Z młodszych  dzieci  Wojciech  i  Jakub  pozakładali własne  rodziny i  albo zostali  spłaceni przez brata i kupili sobie gospodarstwa  albo  też,  co  wydaje  się  bardziej prawdopodobne zamieszkali  z  rodzinami  swych żon. Wojciech  w każdym razie nadal mieszkał na terenie Boruszyna. Co do Jakuba to sprawa nie jest  jasna,  pewne  jest  że przynależał do parafii w Boruszynie i tam  też  urodził  się  jego  syn, tak  więc  zapewne  również tam mieszkał. Natomiast jego syn Władysław będąc dorosły mieszkał w Tarnówku.

W dalszej okolicy Boruszyna w takich miejscowościach jak Ninino, Ludomy, Ryczywół, Huta w XIX i XX wieku,  mieszkały jeszcze inne rodziny i osoby z nazwiskiem  Koprowski, a w niektórych przypadkach zamieszkują tam nawet do dzisiaj. Jednak brak dokładniejszych danych nie pozwala na znalezienie powiązań ze znanymi już krewnymi. Istnieje jednak duże prawdopodobieństwo że są to osoby spokrewnione z naszymi przodkami, bo przecież   nazwisko Koprowscy  nie występowałoby na tak małym obszarze  tak  licznie  bez  powiązań  rodzinnych. Ostatnim mężczyzną w Boruszynie z tym nazwiskiem zapewne był Antoni Koprowski który zmarł w 1954 roku. Jego córka Elżbieta wprawdzie mieszkała nadal na gospodarstwie ale już  z nazwiskiem Naderza gdyż wzieła sobie za męża Józefa Naderzę. Z kobiet były to zapewne dwie siostry Marianna i Salomea które zmarły prawie jednocześnie w 1971 roku. W obecnych czasach Koprowscy w Boruszynie obecni są już tylko na nagrobkach i już coraz  rzadziej w pamięci starszych mieszkańców. Jednak z Koprowskimi przez małżeństwa związane były też inne znane w Boruszynie nazwiska takie jak: Naderza, Krzyśko, Pawlęty, Kurpioch, Szrama, Majchrzak, Krawczak z których niektóre nazwiska w Boruszynie występują do dzisiaj. Obecnie w Boruszynie naturalnym spadkobiercą  po  Koprowskich jest rodzina Leszczyńskich która mieszka w domu po Antonim Koprowskim oraz jego córce i następczyni Elżbiecie Naderzy.



Znane postacie historyczne związane z Boruszynem

Podróżnik Kazimierz Nowak

Błogosławiony  ks. Narcyz Putz

Zakonnica  Joanna Lassow

Poniżej galeria zdjęć przedstawiająca Boruszyn

Wjazd do Boruszyna




Boruszyn. Plac przed kościołem z pomnikiem o charakterze religijnym




Boruszyn. Widok na wzgórze kościelne




Boruszyn. Kościół




Boruszyn. Wnętrze kościoła




Boruszyn. Grota NMP i widok na plebanie




Boruszyn. Stary cmentarz przy kościele




Boruszyn. Nowy cmentarz




Boruszyn. Szkoła




Boruszyn. Jedna z ulic wsi  przy której mieszkali Koprowscy




Boruszyn. Dom Antoniego Koprowskiego




Boruszyn. miejsce gdzie był dom rodzinny Koprowskich


Uwaga: Wszelkie sugestie i uwagi  dotyczące historii Boruszyna lub umieszczonych tu fotografii proszę kierować  na Kontakt z administratorem

Jan Koprowski